Om stress en mentale uitputting het hoofd te bieden, zoeken we massaal steun bij zelfhulpboeken. Goeroes uit alle werelddelen vertellen ons hoe te leven; het ultieme geluk is binnen handbereik! Wie zijn ze en wat beloven ze?
Zelfhulpgoeroes komen in vele gedaanten, van spirituele zwevers tot pragmatische doeners. Het op schrift stellen van methodes voor persoonlijke ontwikkeling is niets nieuws: Cicero en Ovidius deden het in de klassieke oudheid, Bertrand Russell (The Conquest of Happiness) en Dale Carnegie (How to Win Friends and Influence People) penden hun levensadviezen neer in de jaren dertig van de vorige eeuw, Eckhart Tolle en Deepak Chopra werden wereldsterren in het Oprah-tijdperk. Inmiddels zijn we aanbeland in de hoogtijdagen van het zelfhulpboek. Weet je even niet hoe het verder moet met je leven? Er staan honderden goeroes klaar om je bij de hand te nemen op weg naar mentale weerbaarheid, gemoedsrust en geluk. Dirty Science zet de opties op een rij.
Optie 1: Geef geen ene f**k
Ze raken een gevoelige snaar onder millennials: zelfhulpboeken die de draak steken met zelfhulpboeken maar het stiekem zelf ook zijn, zoals The Subtle Art of Not Giving a F**k (in het Nederlands ongelukkig vertaald als De edele kunst van not giving a f**k) van Mark Manson. Zijn betoog komt er min of meer op neer dat we ons wat minder moeten focussen op het positief denken-mantra en wat meer op onze beperkingen, angsten en onzekerheden. Leer die kennen, accepteren en omarmen, zegt Manson, en je leven wordt een stuk overzichtelijker. Iedereen maakt fouten en geen mens kan zich om alles druk maken. Bepaal welke dingen écht belangrijk voor je zijn en stop met zeuren over zaken waar je geen invloed op hebt.
Manson is een van de succesvolste exponenten van een ontwikkeling die al een paar jaar gaande is in zelfhulpcontreien: schrijvers die de zeggen-waar-het-op-staat tactiek verkiezen boven zweverige spiritualiteit. Je prioriteiten op een rijtje krijgen, investeren in dingen waar je energie van krijgt (ook als je ze nog niet zo goed kunt) en vooral niet van elk wissewasje overstuur raken. Mocht je na het lezen van Manson nog meer zin hebben boeken met opruiende titels en no-nonsense adviezen, dan zijn daar The French Art of Not Giving a Shit (2017) van Fabrice Midal, You Are a Badass (2013) van Jen Sincero en Unfu*k Yourself (2016) van Gary John Bishop.
Optie 2: Ga te rade bij de Romeinen
Marcus Aurelius’ Overpeinzingen is een zelfhulpboek in de meest letterlijke zin van het woord. Met zijn bedachtzame dagboekaantekeningen, waarschijnlijk tussen 170 en 180 geschreven, had de Romeinse keizer-filosoof slechts één lezer voor ogen: zichzelf. De notities lezen als aanmoedigingen om toch vooral trouw te blijven aan stoïcijnse normen, waarden en principes, waarvan Seneca zich in de eerste eeuw na Christus tot belangrijkste pleitbezorger had opgeworpen – de in 2018 verschenen essaybundel Levenskunst is een aanrader.
Beide mannen zijn al twee millennia niet meer onder ons, maar hun filosofie heeft aan relevantie niets ingeboet en is springlevend. Een van de meest fanatieke (en succesvolle) stoïcijnen van onze tijd is Ryan Holiday, een 32-jarige Amerikaan die weet hoe je bestsellers schrijft en in de markt zet. In de categorie zelfhulpboeken heeft hij inmiddels een trilogie op zijn naam staan: The Obstacle is the Way (2014), Ego is the Enemy (2016) en het recent verschenen Stillness is the Key. In deel één legt hij uit hoe je sterker wordt van tegenslag, in deel twee bestempelt hij egoïsme als de vijand van ambitie, succes en veerkracht, in deel drie schrijft hij over de heilzame kracht van stilte en hoe je die kunt cultiveren. Voor aspirant-stoïcijnen die geen zin hebben om een heel boek van Holiday te lezen, is er The Daily Stoic (2016), ‘366 meditations on wisdom, perseverance, and the art of living.’ Een pagina per dag, ideaal voor op de wc. Bijkomend voordeel: aan het eind van het jaar kun je gewoon weer van voren af aan beginnen.
Optie 3: Zoek de stilte
Het is een kleine stap van Stillness is the Key naar de sereniteit die veel oosterse leefwijzen prediken. De Aziatische zoektocht naar innerlijke balans heeft de afgelopen decennia steeds meer aandacht gekregen van de overprikkelde westerse mens: van het confucianisme, het taoïsme en het (zen)boeddhisme tot het hindoeïsme, de Bhagwanbeweging en Marie Kondo. Tijd nemen voor stilte en reflectie raakt hoe langer hoe meer ingeburgerd, yoga en meditatie zijn al lang geen extravagante hippiehobby’s meer. Logisch dus dat de op oosterse leest geschoeide zelfhulpboeken niet aan te slepen zijn.
De Zuid-Koreaanse zenmonnik Haemin Sunim bundelde zijn lessen in De dingen die je alleen ziet als je er de tijd voor neemt. Hoe ga je bijvoorbeeld om met negatieve emoties als woede en jaloezie? Hoe leer je mild en vergevingsgezind tegenover jezelf te zijn? Leg de inzichten van Haemin Sunim en de overpeinzingen van Marcus Aurelius eens naast elkaar; de overeenkomsten zijn op z’n minst opvallend te noemen.
Uit Japan kwam het concept van ikigai overwaaien, letterlijk vertaald ‘een reden van bestaan’. In hun boek Ikigai: Het Japanse geheim voor een lang en gelukkig leven (2016) zoeken Francesc Miralles enHéctor García uit hoe de bewoners van het Japanse eiland Okinawa, waar bovengemiddeld veel fitte hoogbejaarden wonen, hun leven leiden. Voor wie de zoektocht naar een lang en gelukkig leven liever dichter bij huis aanvangt, zijn er Hygge: De Deense kunst van het leven (2016) en Lykke: De Deense weg naar het geluk (2017) van de (uiteraard) Deense ‘geluksexpert’ Meik Wiking.
Optie 4: Cultiveer de Hollandse nuchterheid
Ook in Nederland staat om de haverklap een nieuwe goeroe op om ons te vertellen wat we fout doen en hoe het beter kan. Jelle Hermus’ Leven met de wind mee (2019) belooft ‘minder drama in je leven, meer rust in je hoofd’, Kelly Weekers zet in Happy Life 365 (2018) haar ‘no-nonsense denkwijze voor een leuker leven’ uiteen en Master Your Mindset (2017) van voormalig Radio 538-dj Michael Pilarczyk heeft als ondertitel ‘Leef je mooiste leven’.
Wil je een beetje haast maken met je zelfverbetering, dan moet je bij Wouter de Jong zijn. Diens Mindgym, sportschool voor je geest (2018) belooft ‘in 12 weken meer focus, rust en energie’. Een trainingsprogramma voor mentale spierballen, kortom. Al even praktisch benadert Rick Pastoor, Head of Product bij Blendle, het fenomeen zelfhulpboek. In GRIP: Het geheim van slim werken (2019) doet hij zijn op efficiëntie en effectiviteit gerichte werkmethode uit de doeken.
Heb je geen zin of tijd om te lezen? Het Dankboek (2017) van Ernst-Jan Pfauth, medeoprichter en CEO van De Correspondent, is een echt doeboek: je schrijft elke dag drie dingen op waarvoor je dankbaar bent. Zo gemakkelijk kan zelfverbetering zijn.